EMDR? A co to takiego?
EMDR, czyli terapia przetwarzania i odwrażliwiania za pomocą ruchu gałek ocznych, to metoda pracy z traumą stworzona w 1987 r. przez Francine Shapiro. W tej chwili EMDR to jedna z dwóch terapii (obok metody Przedłużonej Ekspozycji), którą WHO zaleca do leczenia zespołu stresu pourazowego (PTSD). Początkowo jednak EMDR wykorzystywano do przepracowywania emocji związanych z trudnymi, traumatycznymi zdarzeniami. Pierwsze próby leczenia zespołu stresu pourazowego Shapiro podjęła z kombatantami wojny w Wietnamie oraz z ofiarami gwałtu. Metoda, którą wtedy pracowała, nazwała EMD (Eye Movement Desensitization). Pierwsze wynik badań Shapiro ogłosiła w 1989 r. w Journal of Traumatic Stress. Od tamtej pory przeprowadzono ponad 30 badań potwierdzających skuteczność EMDR w pracy z doświadczeniami traumatycznymi. W niektórych przypadkach osoby, które doświadczyły jednorazowego doświadczenia traumatycznego, zmianę odczuwają już po trzech 90-minutowych sesjach!
JAK TO DZIAŁA.
EMDR pomaga przetworzyć wspomnienia, myśli, odczucia i obrazy, które nie zawsze rozumiemy. Trochę tak, jakbyśmy utknęli gdzieś w przeszłości podczas traumatycznego lub bardzo trudnego zdarzenia. „Utknięcie” powoduje, że nawet kilka lat po wydarzeniu odczuwamy lęk, strach, pojawiają się przykre wspomnienia, unikamy miejsc, które przywołują silne i przykre emocje. Dlaczego tak się dzieje? Francine Shapiro, opisując jak działa EMDR, stworzyła model Adaptacyjnego Przetwarzania Informacji (AIP). Według niego każde doświadczenie zapisywane jest w naszym mózgu jako sieć myślowa. Takie sieci zgromadzone są wokół przeszłych wydarzeń i zbudowane są z obrazu, myśli, uczuć i odczuć ciała. Jeżeli zdarzenie z przeszłości było silnie negatywne lub traumatyczne, jest zapisywane dokładnie takie, jakie ono było w momencie zdarzenia, co uniemożliwia poradzenie sobie z pojawiającymi się w teraźniejszości emocjami i wspomnieniami.
SESJA TERAPII EMDR
W trakcie terapii EMDR terapeuta prosi pacjenta o przypomnienie sobie trudnego wspomnienia. To, co pomaga z poradzeniem sobie z tym doświadczeniem, jest właśnie ruch gałek ocznych. Podstawową stymulacją w EMDR jest ruch gałek ocznych horyzontalny lub wertykalny, ale również zamiast tego można stosować naprzemienne dźwięki czy naprzemienny dotyk. W trakcie przypominania sobie traumatycznej sytuacji odczuwamy silne emocje i odczucia z ciała. Śledzenie oczami ruchu ręki terapeuty powoduje uruchomienie w mózgu reakcji podobnej do fazy REM snu, co ułatwia integrację wspomnienia. Sam ruch gałek ocznych zmniejsza poczucie pobudzenia. Może się pojawić pytanie, i część pacjentów je zadaje, czy ruch gałek ocznych ma coś wspólnego z hipnozą. W badaniach nie potwierdzono pojawienia się aktywności fal mózgowych charakterystycznych dla hipnozy. W trakcie terapii pytaniami i stymulacją gałek ocznych terapeuta stara się aktywizować sieć wspomnień. Nic nie sugeruje pacjentowi i raczej bardzo mało interpretuje z tego, co pacjent opowiada. Pacjent opowiada tylko o tym, co w danym momencie przy przetwarzaniu pojawiło mu się jako obraz, myśl, uczucie lub odczucie. Ważnym czynnikiem do obserwacji przez pacjenta i terapeutę jest obserwowanie zachodzących zmian związanych z przypominaniem sobie trudnego doświadczenia.
W pracy EMDR skupiamy się na trzech obszarach:
- Praca nad zdarzeniami z przeszłości (praca na obrazami, myślami, emocjami i odczuciami, które nie zostały przez nas przetworzone).
- Praca nad teraźniejszymi zdarzeniami (czyli tym, co wyzwala w teraźniejszości objawy, które przeszkadzają i utrudniają nam codzienne funkcjonowanie).
- Wypracowanie modelu na przyszłość.
Sam protokół pracy składa się z ośmiu faz, na które składa się zabranie wywiadu, nauczenie relaksacji, przygotowanie do stymulacji gałek ocznych, przygotowanie i opis zdarzenia do przetworzenia oraz procedury zamknięcia sesji.
Terapia EMDR może trwać krótko w porównaniu z klasycznymi modelami terapii. Przepracowanie jednego, pojedynczego zdarzenia może trwać do 20 sesji. Oczywiście jest to uzależnione od wielu czynników, natomiast, tak jak pisałem powyżej, już nawet po 3 sesjach można odczuć poprawę. Zalecany czas trwania sesji terapeutycznej to 90 min, ale terapeuci pracujący krócej, 50–60 min, są równie skuteczni. W tej terapii nie ma zadań domowych, które są bardzo ważnym elementem pracy w innych terapiach traumy.
Na koniec warto wspomnieć, że EMDR to nie tylko metoda do pracy z traumą i zespołem stresu pourazowego (PTSD). Sprawdza się również w pracy z doświadczeniami kryzysowymi, nagłymi trudnymi zdarzeniami, ze zdarzeniami z przeszłości z którymi pomimo upływu czasu nie możemy sobie poradzić . Można pracować także z lękiem i depresją. Są również prowadzone badania nad terapią uzależnień. Terapeuci EMDR pracują nie tylko indywidualnie, ale również z grupami, parami oraz dziećmi.
Przy pisaniu korzystałem z:
- Shapiro F.; (2001); Eye Movement Desensitization and Reprocessing. Basic principles, protocols, and Procedures.
- Pasternak J.; (2006) Teoretyczne podstawy terapii odwrażliwiania za pomocą ruchu oczu; w: Studia z psychologii w KUL, Tom 13, 217–232
- http://www.emdr.com/ – dostęp 01.06.2016
- http://www.who.int/entity/mediacentre/news/releases/2013/trauma_mental_health_20130806/en/ – dostęp 11.06.2016